DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tüm dünyada milyonlarca çocuğu etkileyen ve izlerini sıklıkla erişkin yaşamda da gösteren kronik bir klinik durumdur. DEHB'si olan bireylerde dikkati odaklama/sürdürme güçlüklerinin yanı sıra hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ve dürtüsellik gibi tekrarlayıcı problemler sıklıkla bir arada görülebilir.

DEHB'si olan çocuklarda ek olarak özgüven eksikliği, düşük ders başarısı ve kişiler arası ilişki sorunları da oldukça sık görülen problem alanları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bazı DEHB belirtilerinin ilerleyen yaş ile kısmen hafiflemesi mümkün olsa da, bu durum herkes için geçerli değildir. 

DEHB, bazı tıbbi hastalıkların aksine kronik seyir gösterme eğilimindedir. Yani bir enfeksiyon hastalığında kısa süreli antibiyotik kullanımı ile elde edilebilen "şifa" durumu (tam iyileşme) DEHB tedavisi için geçerli değildir. Öte yandan tedaviler -kullanıldıkları süre boyunca- bozukluğun belirtileri üzerinde son derece etkili olabilmektedir. 

DEHB'de başlıca tedavi yaklaşımları ilaç tedavisi ve davranışsal müdahaleleri içermektedir. DEHB'nin erken yaşlarda tanınması, bozukluğun yol açabileceği olumsuz sonuçların önlenmesi ya da en aza indirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.

DEHB belirtileri 12 yaşından önce başlangıç gösterir, kimi durumlarda 3 yaşından önce dahi bazı belirtilerin fark edilmesi olasıdır. Bozukluk, erkeklerde kızlardan daha yaygındır.

DEHB'nin klinik görünümü, şiddeti ve zaman içindeki seyri kişiler arasında belirgin farklılık gösterebilmektedir. 

Erkeklerde genellikle  hiperaktivite kümesindeki belirtiler daha baskınken, kızlarda dikkat eksikliği belirtileri ön planda olabilir.

DEHB'nin genel kabul gören üç alt tipinden bahsetmek mümkündür:

1. · Dikkatsizlik belirtilerinin baskın olduğu alt tür
2. · Hiperaktivite ve dürtüselliğin baskın olduğu alt tür
3. · Kombine tür

• Detayları gözden kaçırma ya da okulda dikkatsizce hatalar yapma

• Bir görev ya da oyun esnasında odaklanmayı sürdürememe

• Doğrudan kendisiyle konuşuluyor olsa dahi dinlemiyor gibi gözükme

• Yönergeleri takip etmekte zorlanma, ev ödevlerini tamamlayamama

• Etkinliklerini/işlerini düzenlemek ve organize etmekte zorlanma

• Uzun süreli dikkat ve zihinsel çaba gerektiren aktivitelerden kaçınma (ev ödevi gibi)

• Ödevler ya da günlük işleri için gerekli olan eşyaları (okul malzemeleri, kalemler, oyuncaklar vb.) kaybedip durma

• Dikkatinin kolayca çelinmesi

• Günlük işlerini, sorumluluklarını, ödevlerini unutma

• Yerinde duramama, kıpırdanıp durma, el ve ayaklarını sürekli hareket ettirme

• Sınıfta ya da yerinde kalması beklenen durumlarda oturmayı sürdürmekte zorlanma

• Sürekli hareket halinde olma

• Uygunsuz durumlarda koşuşturup durma, etrafa tırmanma

• Bir işi sürdürürken ya da oyun oynarken sessiz, sakin kalamama

• Çok fazla konuşma

• Karşındakinin lafını bitirmesini beklemeden araya girme, söz kesme

• Sırasını bekleyememe

• Başkalarının oyunlarını, konuşmasını, etkinliklerini kesip durma, sürekli araya girme